Nadużycia w programie Czyste Powietrze: Podejrzane umowy na ponad pół miliarda złotych

NFOŚiGW składa zawiadomienie do prokuratury w sprawie nadużyć w programie Czyste Powietrze. Podejrzane umowy o wartości 600 mln zł dotyczą nieuczciwych wykonawców.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) składa zawiadomienie do prokuratury dotyczące kilku firm, które mogą być odpowiedzialne za nieprawidłowości w ramach programu Czyste Powietrze. Podejrzenia dotyczą aż 6 tys. wniosków o dotacje o łącznej wartości około 600 mln zł. Działania nieuczciwych wykonawców mogą skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi dla beneficjentów programu.

Podejrzane działania wykonawców 

Zawiadomienia do prokuratury dotyczą firm, które wnioskowały o najwyższe możliwe dotacje w imieniu swoich klientów. Często te wnioski obejmowały kwoty sięgające 136,2 tys. zł, a beneficjenci nie byli świadomi szczegółów swoich umów ani zakresu realizowanych prac. Skala nieprawidłowości wykryta przez NFOŚiGW obejmuje:

• Zawyżanie rachunków za usługi i materiały,

• Realizacja nieefektywnych inwestycji, które nie przynosiły oczekiwanych oszczędności,

• Wymuszanie udzielania pełnomocnictw, co pozwalało na podejmowanie decyzji bez wiedzy beneficjentów.

Co gorsza, po podpisaniu pełnomocnictwa, osoby składające wnioski w imieniu beneficjentów często nie informowały ich o postępie prac, ani o złożonych oświadczeniach, co skutkowało brakiem dokumentacji dotyczącej realizacji inwestycji.

Skala problemu

W wyniku przeprowadzonych kontroli przez NFOŚiGW, w I połowie 2024 roku stwierdzono nieprawidłowości w 12% skontrolowanych umów. Ponadto, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej złożyły 103 zawiadomienia do prokuratury lub policji. Większość przypadków dotyczyła województwa kujawsko-pomorskiego, gdzie złożono aż 47 zawiadomień.

Ochrona beneficjentów: reforma programu Czyste Powietrze

W odpowiedzi na te nieprawidłowości, NFOŚiGW zapowiada reformę programu Czyste Powietrze, której celem jest:

• Ochrona gospodarstw domowych przed oszustwami i wyłudzeniami,

• Uszczelnienie programu, aby dotacje trafiały rzeczywiście do osób najbardziej potrzebujących wsparcia,

• Uproszczenie procesu składania wniosków oraz przyspieszenie wypłat środków,

• Ocieplenie budynków i obniżenie rachunków za ogrzewanie, co ma przyczynić się do zmniejszenia liczby tzw. "kopciuchów" i poprawy jakości powietrza.

Kluczowe zmiany w programie Czyste Powietrze

Reforma obejmuje wprowadzenie kilku ważnych zmian, które mają na celu eliminację nieuczciwych praktyk i poprawę efektywności programu:

1. Obowiązek wypłaty zaliczki na konto beneficjenta, a nie wykonawcy, co ma zapobiec wyłudzeniom przez firmy wykonawcze.

2. Wprowadzenie limitów dotacji na poszczególne kategorie kosztów, aby zakończyć praktyki zawyżania kosztów przez nieuczciwych wykonawców.

3. Dotacje tylko dla osób rzeczywiście ubogich, które będą musiały udokumentować własność lub współwłasność nieruchomości przez co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku o dofinansowanie.

4. Więcej kontroli na miejscu, w celu zapewnienia, że realizacja inwestycji odbywa się zgodnie z umową, a nieprawidłowości są szybko wykrywane.

Nowi operatorzy: wsparcie gmin

Aby zminimalizować ryzyko nadużyć, w nowej odsłonie programu pojawią się operatorzy odpowiedzialni za wsparcie beneficjentów w przeprowadzeniu inwestycji. Gminy będą miały kluczową rolę w pomaganiu gospodarstwom domowym od etapu planowania do finalnego rozliczenia dotacji.

Reforma programu Czyste Powietrze jest krokiem w stronę przyspieszenia transformacji energetycznej w Polsce oraz zapewnienia, że dotacje trafią do tych, którzy naprawdę ich potrzebują.