Wszechstronny las

obrońca klimatu, pracodawca, raj rekreacyjny, źródło zasobów i wiele więcej

Zebraliśmy kilka interesujących liczb, danych i faktów dotyczących Polskich lasów.

LAS JAKO OBROŃCA KLIMATU W POLSCE I NA ŚWIECIE

Bardzo istotne znaczenie w obiegu węgla w przyrodzie a tym samym redukcji jego poziomu w atmosferze mają lasy. To one poprzez proces fotosyntezy wiążą i akumulują węgiel. Lasy przydomowe lub przemysł drzewny i leśny wnoszą znaczny wkład do ochrony klimatu.

Ponieważ drewno i ściółka pochłaniają CO2  z atmosfery. W skali światowej ekosystemy lądowe wiążą ok. 11 gigaton CO2 rocznie, jednak globalna emisja tego gazu jest znacznie większa i wynosi 36 gigaton rocznie. 1 ha lasu pochłania średnio 4-5 ton CO2. Łącznie polskie lasy pochłaniają rocznie ok. 40 mln ton CO2 a do tej pory zmagazynowały ponad 1 mld ton węgla.

Drewno składa się z węgla (49,5%), tlenu (44,2%) i wodoru (6,3%). Węgiel akumulowany jest głównie w drewnie - na pień przypada 66% biomasy, zaś pniaki i korzenie 14%. Dzięki pochłanianiu węgla rośliny rosną na grubość i wysokość. Wielkość rocznych przyrostów drzew na grubość i wysokość zależy od wielu czynników, m.in.: klimatu, warunków siedliskowych, rzeźby terenu. Istotny jest także gatunek drzewa i jego wiek. Tempo przyrostu i okres jego kulminacji zależą od gatunku. Najwięcej CO2 pochłaniają drzewa młode, intensywnie przyrastające.

Drzewa najwięcej węgla pochłaniają w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju czyli ma to miejsce głównie w drzewostanach młodych i w średnim wieku, kiedy tempo wzrostu jest najszybsze. Drzewostany, na terenie których nie jest prowadzona gospodarka leśna z czasem przestają korzystnie wpływać na klimat z uwagi na spadający z wiekiem przyrost. Tą zależność doskonale obrazuje zamieszczony wykres.  

Drzewa stare lub utrzymywane w przegęszczeniu w zasadzie nie przyrastają co w praktyce oznacza, że wiążą niewiele węgla z atmosfery. W lasach tych młode drzewa rozwijają się głównie w lukach po przewróconych, starych drzewach. 

Dzieje się tak tylko wtedy, kiedy stworzą się dla nich dogodne warunki (wiatrołomy, zamieranie itp.). Z uwagi na to, że w takich lasach młodych, intensywnie przyrastających drzew jest niewiele a stare drzewa zaczynają obumierać i rozkładać się ich bilans wiązania CO2 spada i w najlepszym wypadku może być równy 0. Często jednak jest ujemny. 

Stare rozpadające się lasy zdecydowanie więcej emitują dwutlenku węgla niż go pochłaniają. Racjonalna gospodarka leśna i utrzymywanie zrównoważonej powierzchni poszczególnych faz rozwojowych drzewostanów przyczynia się znacząco do zintensyfikowania wiązania węgla przez lasy. Poza samym przyrostem ważnym aspektem jest również magazynowanie CO2 przez systemy korzeniowe drzew (to niekiedy nawet 20% - 30% ogólnej masy całego drzewa). Te swoiste magazyny pozostają w glebie jeszcze wiele lat po wycięciu drzew i bardzo powili uwalniają CO2 do atmosfery lub gleby. Gdy po zrębie zostanie posadzony nowy, młody las liczba systemów korzeniowych wzrasta, pojawiają się więc nowe, dodatkowe miejsca gdzie akumulowany jest CO2.

Drewno pozyskane w lasach gospodarczych jest wykorzystywane na wiele sposobów. Jego zastosowanie jest bardzo zróżnicowane od drewna kominkowego poprzez szereg gałęzi gospodarczych takich jak budownictwo, przemysł papierniczy czy meblarski. Wykorzystanie surowca drzewnego w postaci konstrukcji budowli, mebli itp. powoduje utrzymywanie węgla w formie związanej przez długie lata. Węgiel zawarty w więźbie dachowej, meblach czy papierze nadal jest węglem związanym. Uwalnia się poprzez spalanie bądź naturalny rozkład.

Leśnicy wiedzą, że martwe drewno pełni również bardzo ważną rolę w przyrodzie i wpływa na wiele procesów zachodzących w lasach. W ramach prowadzonej gospodarki pozostawiają część pozyskanego drewna do naturalnego rozkładu, pozostawiają również kępy starodrzewu. Dbają jednak o to aby nie było go za dużo gdyż wtedy wartość klimatyczna lasów spada. Choć z przyrodniczego punktu widzenia martwe drewno jest czymś bardzo pożądanym, to w sensie obiegu węgla w przyrodzie oznacza dokładnie to samo co jego spalenie (tylko, że nie tak gwałtowanie jak w przypadku pożaru). 

W Kanadzie szacuje się, że emisja CO2 z rozpadających się na dużych powierzchniach drzewostanów jest większa, niż emisja kanadyjskiego przemysłu.

Po śmierci drzewa następuje powolny proces uwalniania węgla z drewna. Jego intensywność zależy od tempa rozkładu drewna, na który mają wpływ: warunki wilgotnościowe, temperatura powietrza, nasłonecznienie i gatunki grzybów zasiedlających martwe drewno. Ściółka, czyli martwa materia organiczna, jest istotnym miejscem akumulacji węgla w lesie. Jej czas rozkładu jest różny: od 3 do 14 lat. 

Rośliny pochłaniają i wytwarzają CO2. Lasy pochłaniają CO2, ale bywają też jego źródłem, np. podczas pożaru lasu lub spalania drewna. Źródłami węgla dla roślin są zawarty w powietrzu dwutlenek węgla oraz występujące w nim w mniejszych ilościach tlenek węgla (CO) i metan (CH4). 

Lasy są zagrożone od wielu różnych czynników jednak to nieodpowiedzialni ludzie stanowią dla nich największe zagrożenie. To człowiek odpowiada za większość wybuchających w lasach pożarów. W Lasach Państwowych stworzono system monitoringu i zwalczania ognia. W większości przypadków ogień gaszony jest w zarodku, dzięki czemu las zostaje uratowany, a do atmosfery nie przedostają się produkty spalania, z których głównym jest CO2.

Chrońmy nasze lasy i odpowiedzialnie nimi gospodarujmy a będą naszymi sojusznikami w walce ze zmianami klimatu. Z badań wynika że 80% sumarycznej ilości węgla organicznego zgromadzonego w nadziemnych częściach ekosystemów lądowych i ok 40% węgla zmagazynowanego w częściach podziemnych tych ekosystemów znajduje się w lasach. Jeśli drzewo obumrze, CO 2 jest ponownie uwalniany. Dlatego tak ważna jest zrównoważona gospodarka leśna: ponieważ drewno może zastąpić inne materiały budowlane lub paliwa, których emisje CO 2 są znacznie wyższe. Uszkodzone drewno i resztki drewna, na przykład z przemysłu tartacznego, są wykorzystywane do produkcji pelletu. 

LAS JAKO RAJ WYPOCZYNKU

Wiele osób w wolnym czasie ciągnie do lasu, ponieważ jest tam szczególnie łatwo się zrelaksować. Udowodniono , że spokój i świeże powietrze mają pozytywny wpływ na ciało i duszę . Spacer po lesie – bez względu na to, kto jest właścicielem – jest dozwolony dla każdego! Ustawa o lasach przewiduje, że las może być wykorzystywany do celów rekreacyjnych. Jednocześnie należy przestrzegać pewnych zasad – np. zakaz wstępu na nowo zalesione tereny. 

LAS JAKO PRACODAWCA 

Nasze lasy to nie tylko idealne miejsce do wypoczynku, ale także ważna przestrzeń do pracy. Sektor gospodarki Polski zajmujący się przerobem drewna zatrudnia aż 330 tys. osób, co stanowi 2,5 proc. zatrudnienia w całej gospodarce. A nie liczymy tu zatrudnionych przy hodowli lasu i pozyskaniu drewna – a to dodatkowe 25 tys. osób w Lasach Państwowych i dalsze ok. 50 tys. w firmach wykonujących różne prace leśne.

Co jeszcze ważniejsze, przemysł drzewny wytwarza 2,3 proc. PKB kraju oraz około 11 proc. wartości dodanej w przetwórstwie przemysłowym w Polsce Od leśniczego, poprzez pracownika tartaku, aż po  dostawcę peletu: w łańcuchu wartości surowca drzewnego jest wiele miejsc pracy. Spojrzenie w przyszłość pokazuje, że zwiększone wykorzystanie drewna jako materiału budowlanego, opałowego czy grzewczego może stworzyć wiele nowych miejsc pracy. Jednocześnie nie musimy martwić się o las. Każdego roku w Polsce rośnie więcej drewna niż jest pozyskiwanych. 

LAS JAKO ŹRÓDŁO ZASOBÓW

Oszczędne wykorzystanie naszych zasobów jest na porządku dziennym. Jednak jeśli chodzi o las, równie ważne jest, aby nie pozostawiać go samemu sobie.Zaraz po drugiej wojnie światowej (w 1945 roku) wskaźnik lesistości w Polsce wynosił około 20%. Od tego momentu powierzchnia lasów stale się zwiększa i aktualnie zajmuje ok. 30% powierzchni lądowej. Szacuje się, że dzięki programowi zwiększania lesistości, w 2050 roku w Polsce ponad 33% powierzchni będą stanowiły lasy.

Skąd taki wzrost lesistości? W Polskich lasach co roku więcej drewna przyrasta niż jest pozyskiwane. To tzw. przyrost netto prowadzący do zwiększenia zasobu leśnego. Aktualnie wynosi on około 70%, czyli tyle surowca pozyskuje się w Polsce w stosunku do przyrostu masy drzewnej. Pozostałe 30% zwiększa zasób jedynego w pełni odnawialnego materiału budowlanego czy opałowego.

LAS JAKO OCHRONA

W raporcie „State of Europe’s Forest 2020” będącego efektem współpracy ekspertów i specjalistów z całej Europy, czytamy, że lasy magazynują dwutlenek węgla i w zrównoważony sposób dostarczają drewno, czyli najbardziej ekologiczny materiał opałowy i budowlany. Co więcej, ilość węgla zmagazynowanego w biomasie lasów europejskich wzrosła o połowę w ciągu ostatnich 30 lat.

Ograniczenie postępującego ocieplania klimatu, powodowanego nadmierną emisją gazów cieplarnianych (w tym dwutlenku węgla), to jedno z głównych wyzwań stojących przed światem. Szersze wykorzystanie drewna pozwoli osiągnąć ten cel. 

LAS JAKO REZERWUAR RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ

Najpopularniejsze drzewa w Polskich lasach zostały rozpisane w podziale na iglaste i liściaste. Najpopularniejsze polskie drzewa liściaste to dąb, klon, buk, grab i brzoza. Najpopularniejsze polskie drzewa iglaste to sosna, świerk, jodła, modrzew oraz cis.

Różnorodność lasów jes również siedliskiem wielu innych roślin i zwierząt. W naszych lasach zadomowiło się kilka tysięcy gatunków zwierząt, roślin i grzybów. Niemal naturalny, zdrowy i zarządzany w sposób zrównoważony las jest niezwykle ważny dla różnorodności biologicznej.