Rodzaje instalacji centralnego ogrzewania

Instalacje centralnego ogrzewania, jakie znamy ze starych domów, to grube rury i żeliwne lub podobne do nich kształtem stalowe grzejniki. W obecnie budowanych domach stosuje się zupełnie inne rozwiązania: rury grubości kciuka i cienkie blaszane grzejniki panelowe, a niewielką ilość wody po takiej instalacji przegania pompa obiegowa.

NASUWAJĄ SIĘ WIĘC PYTANIA

• postęp, niewątpliwie, ale czy do przodu? 

• czy w porównaniu z nową instalacją, stara instalacja grawitacyjna wspomagana często przez pompę obiegową jest gorsza? 

• czy przynosi straty finansowe albo dyskomfort?

• jeśli więc taką posiadasz w starszym domu - czy należałoby się jej pozbyć?

Obiegowa opinia głosi, że mniej wody do grzania to mniejsze zużycie opału. To prawda, jeśli celem jest zagotowanie wody w czajniku. Gdy chodzi o ogrzewanie domu - nic bardziej mylnego! Takie tezy wynikają z niezrozumienia zasad fizyki i ślepej wiary, że nowe jest lepsze.

INSTALACJA GRAWITACYJNA

Instalacja grawitacyjna z grzejnikami żeliwnymi jest z natury powolna. Najlepiej sprawdza się w połączeniu z kotłami opalanymi paliwami stałymi (koks, węgiel, drewno), które też nie lubią szybkich zmian poboru ciepła, w nieocieplonych lub słabo ocieplonych domach, gdzie ciepła do pomieszczeń trzeba dostarczać dużo i w sposób ciągły.

I właśnie w czasach, gdy takie domy przeważały, została wymyślona i była powszechnie stosowana. Można ją opisać jednym słowem: bezwładność. To jej kluczowa cecha, która w słabo ocieplonym domu z kotłem węglowym jest błogosławieństwem. Zapobiega bowiem skokom temperatur i zakłóceniom w pracy kotła węglowego - a to sprawia, że kocioł pracuje w korzystnych warunkach, bez przestojów.

WADY

• długi czas nagrzewania przy rozruchu - kiedy rozpalają, a mimo ostrego grzania muszą dość długo czekać, aż grzejniki staną się ciepłe

• estetyka - rury muszą być prowadzone w określony sposób, co czasami uniemożliwia wystrój wnętrza taki, jaki byśmy sobie życzyli

ZALETY

• długi czas stygnięcia – tak, to znowuż ta sama duża bezwładność układu,

• nie wymaga energii elektrycznej, więc działa za darmo, (co w XXI wieku jest rzadkością), a co lepsze zanik prądu nie spowoduje tu sytuacji awaryjnej i groźby przegrzania instalacji (chyba że kocioł jest zależny od prądu i nie jest właściwie zabezpieczony na taki wypadek)

• duży zład wody – stabilizuje pracę kotła, szczególnie mile widziany przy kotłach na paliwo stałe

• długowieczność – grzejniki żeliwne są praktycznie niezniszczalne, podobnie jak grube stalowe rury. Jeśli coś się psuje z czasem, to uszczelnienia zaworów lub gwintów

• częściowe grzanie przez promieniowanie – choć wszystkie grzejniki oddają ciepło (nawet niemal wyłącznie) przez konwekcję, czyli unoszenie powietrza, to grzejniki żeliwne do ok. 30% ciepła oddają przez promieniowanie, co przekłada się na zmniejszone unoszenie kurzu, a tym samym lepsze samopoczucie mieszkańców, szczególnie alergików

NOWA INSTALACJA Z GRZEJNIKAMI PANELOWYMI

Współczesna instalacja pompowa z grzejnikami panelowymi najlepiej sprawdza się w połączeniu z kotłami gazowymi w mieszkaniach lub domkach dobrze ocieplonych, gdzie zapotrzebowanie na ciepło jest mniejsze i konieczne jest cykliczne dostarczanie ciepła do pomieszczeń małymi porcjami.

Zastosowanie takich instalacji to konsekwencja coraz mniejszego zapotrzebowania na ciepło w nowoczesnych budynkach. Bezwładność instalacji grawitacyjnej w takich przypadkach może być również zaletą w połączeniu z kotłem pelletowym (mniejsza ilość odpaleń).

WADY

• małe przekroje rur ze względu na znaczne opory hydrauliczne uniemożliwiają grawitacyjny obieg wody i wymagają stosowania drogich zabezpieczeń - np. zasilaczy awaryjnych dla pomp, zaworów bezpieczeństwa

• mały zład wody powoduje niestabilną, a przez to nieefektywną pracę kotła zasypowego. Sytuację poprawia powiększenie pojemności instalacji, lecz w inny sposób - za pomocą bufora ciepła

• krótka żywotność grzejników panelowych - producenci w/w grzejników podają przeważnie okres gwarancyjny na poziomie 3 lat dla instalacji w układzie otwartym oraz 7-10 lat w układzie zamkniętym. Producenci jakiś czas temu nie udzielali w ogóle gwarancji na grzejniki panelowe instalowane w układach otwartych.

• niewielka wytrzymałość mechaniczna (mało odporne na uderzenia np. rurą od odkurzacza)

• grzejniki panelowe oddają ciepło głównie przez konwekcję, czyli unoszenie powietrza, co sprzyja wzbijaniu w powietrze kurzu, a przy zasilaniu ich wodą o temperaturze powyżej 60st.C kurz przypala się, przez co powietrze podrażnia drogi oddechowe i sprzyja chorobom

ZALETY

• duża szybkość nagrzewania i stygnięcia, czyli dobra możliwość regulacji - to konieczność w nowych, dobrze izolowanych domach, ale rzecz właściwie nieprzydatna w starszych, które i tak wymagają ciągłego grzania

• możliwość zupełnie dowolnego prowadzenia rur, ukrycia ich pod podłogą czy w ścianie

NOWA INSTALACJA Z GRZEJNIKAMI ALUMINIOWYMI

Współczesna instalacja pompowa z grzejnikami aluminiowymi najlepiej sprawdza się w połączeniu z kotłami elektrycznymi i gazowymi w małych mieszkaniach (30-40m2) bardzo dobrze ocieplonych, gdzie można pozwolić sobie na cykliczne dostarczanie ciepła do pomieszczeń.

WADY

• najmniejszy z możliwych zład wody może uniemożliwiać prawidłową pracę kotła zasilanego węglem lub koksem, który z natury ma dość sporą bezwładność i do prawidłowej pracy potrzebuje czegoś, co będzie buforować ciepło

• grzejniki aluminiowe dedykowane są tylko do instalacji układu zamkniętego, w układach otwartych nie powinny być w ogóle stosowane (podobnie jak panelowe) ze względu na duży stale utrzymujący się poziom natlenienia wody. Stosowanie inhibitorów korozji to tylko półśrodki wydłużające nieco okres życia instalacji, ale koniec końców korozja załatwi wszystko

• grzejniki aluminiowe mają praktycznie te same wady co panelowe, czyli ciepło oddają głównie przez konwekcję i nieznacznie przez promieniowanie, co sprzyja to unoszeniu się kurzu w powietrzu, a przy zasilaniu ich wodą o temperaturze powyżej 60st.C - dodatkowo wdychamy przypalony kurz

• życzę powodzenia i stalowych nerwów przy czyszczeniu grzejników aluminiowych

ZALETY

• jeszcze krótszy czas nagrzewania instalacji w porównaniu do instalacji grawitacyjnej z grzejnikami żeliwnymi i pompowej z grzejnikami panelowymi

• największe możliwości regulacyjne

• wysoki poziom estetyki (co kto lubi) jak również możliwość całkowitego ukrycia rur pod tynkiem

• członowa budowa umożliwia zwiększenie lub zmniejszenie mocy grzejnika poprzez dołączanie lub odłączanie kolejnych członów

NIE WYMIENIAJ BEZ POTRZEBY

Jeżeli posiadasz dobrze funkcjonującą instalację grawitacyjną z żeliwnymi grzejnikami i kotłem węglowym lub na drewno, a nie podejmujesz się modernizacji budynku do standardów domu energooszczędnego - nie zamieniaj jej na nic innego, ale naucz się właściwie palić, tak by wykorzystać zaletę bezwładności takiej instalacji. Z nową instalacją lepiej miał nie będziesz, a wręcz przeciwnie - wydasz bezsensownie sporo pieniędzy, a możesz sobie utrudnić życie na wiele lat.

Jeżeli nie planujesz gruntownego remontu mieszkania czy domu, nie planujesz zmiany źródła ciepła na gazowe, elektryczne czy pompę ciepła, to nie ma sensu wymieniać instalacji centralnego ogrzewania. Dopóki zapotrzebowanie na ciepło budynku pozostaje znaczące oraz ogrzewasz dom kotłem na paliwo stałe, buforująca funkcja instalacji grawitacyjnej jest bardzo korzystna. Współgra ona z dużą bezwładnością cieplną ścian - a ta w starym budynku będzie działać zawsze, chyba że wymienisz ściany.

NAUCZ SIĘ UŻYWAĆ INSTALACJI GRZEWCZEJ

Jeśli bezwładność instalacji grawitacyjnej odbierasz jako wadę, to znaczy, że nieumiejętnie ogrzewasz - przepalając co kilka godzin dziennie. W takim razie mam dla Ciebie złą wiadomość: zawsze będziesz marznąć.

Lepszą alternatywą dla przepalania jest ciągłe grzanie. Przy takiej filozofii ogrzewania czas rozgrzewania instalacji do temperatury zadanej nie ma absolutnie żadnego znaczenia. Paląc ciągle, nagrzewamy ogromne masy murów budynku, które stanowią największy akumulator ciepła, a powietrze w pomieszczeniach ogrzewa się tylko przy okazji. To, że kocioł będzie rozgrzewał wodę w instalacji przez godzinę czy dwie, dla temperatury w domu jest praktycznie bez znaczenia, ponieważ ciepło zgromadzone w murach pozwoli w tym czasie utrzymać temperaturę powietrza na niemal stałym poziomie - nawet w największy mróz. Z tej samej przyczyny przepalaniem nie da się zapewnić stałego ciepła w domu, ponieważ mury pozostają zimne i dają odczucie zimna nawet gdy powietrze jest nagrzane.

Zauważ, że wietrząc pomieszczenia przy -15st.C na zewnątrz otwieramy okna na oścież, temperatura powietrza wewnątrz obniży się momentami nawet do 12-13st.C, ale po zamknięciu okien i odczekaniu około kwadransu wraca do stanu sprzed otwarcia okien. Cuda? Nie, to świeże powietrze ogrzało się od murów, mebli i wszystkich innych gratów znajdujących się w pomieszczeniu, które wcześniej wygrzaliśmy paląc w sposób ciągły. Ogrzanie całego powietrza w pomieszczeniu nawet o 40 stopni wymaga nieporównanie mniej energii niż podgrzanie ścian o 1 stopień.

Wracając do tematu: instalacja grawitacyjna jest powolniejsza niż współczesne pompowe nie dlatego, że nie ma w niej pompy, lecz dlatego, że dawne domy oraz zasypowe kotły węglowe wymagały takiego zachowania instalacji. Duży zład wody oraz masy rur i żeliwa to bufor ciepła, dzięki któremu kocioł pracuje stabilnie - nie robi nam niespodzianek w postaci szybkich i niekontrolowanych wzrostów temperatury, co może mieć miejsce w przypadku nowej instalacji o małej pojemności. Duży zład wody umożliwia spalanie paliwa w sposób ciągły z wysoką efektywnością bez tzw. okresów podtrzymania, kiedy opał kisi się zamiast spalać i ucieka z dymem w komin, a wraz z nim twoje pieniądze.

KORONNY ARGUMENT UCZONYCH INACZEJ

Ktoś powie: 

no chwileczkę, przecież grzejąc więcej wody muszę włożyć więcej energii, niż gdybym grzał jej mniej, przez co kosztowało będzie to drożej. 

To prawda, tyle że połowiczna i źle rozumiana. Nie ogrzewasz instalacji, tylko budynek! To całe drogie ciepło gromadzi się przecież w wodzie, ciężkich grzejnikach i grubych rurach, które później oddadzą je całe nie gdzie indziej jak do wnętrz ogrzewanych pomieszczeń. Ciepło, które dostarczymy do wody, nie jest więc stracone, tylko odroczone w czasie i skumulowane w bezwładności.

W przypadku instalacji z małą ilością wody, tradycyjny kocioł drewno-węgiel szybko nagrzeje całą instalację i przejdzie w stan uśpienia, dusząc „rozpędzone” drewno czy węgiel. Przy takim paleniu generujesz straty za które słono płacisz podczas zakupu węgla lub drewna w postaci niespalonego tlenku węgla oraz części lotnych paliwa (dym), których jest około 30% w węglu i 70% w drewnie. 

I to jest niby ta pozorna oszczędność, do której sprzedawcy, instalatorzy czy sąsiedzi nas zachęcają - zmniejsz ilość wody w instalacji, nagrzejesz ją szybciej i wyjdzie to taniej. Ale nie mówią, że grzejąc kotłem węglowym mniej wody, więcej pieniędzy wywalisz do komina, a nic nie zyskasz!

BUDYNEK UPOMNI SIĘ O SWOJE

Zasadniczo użycie nowej instalacji z kotłem tradycyjnym na drewno czy węgiel w starym, nieocieplonym domu nie jest zbrodnią, ale budynek zemści się prędzej czy później. Jest to bowiem walka z jego bezwładnością cieplną, a to jest kosztowne oraz zupełnie zbędne, bo lepiej grzać łagodnie, a ciągle.

Należy jeszcze zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, a mianowicie: tak zwani "fachowcy" zachęcają nas do zmiany starych instalacji grawitacyjnych na współczesne o małych pojemnościach podając wyssane z palca oszczędności. 

Klasycznym przykładem są nowe przepisy antysmogowe nakazujące współpracę kotła zgazowującego drewno z buforem ciepła pięknie nazywanym zbiornikiem akumulacyjnymi. To nic innego jak proteza zładu wody znanego ze starych instalacji grawitacyjnej!.